Ο εφιάλτης της Περσεφόνης

Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Γ΄ τάξης δραματοποίησαν το ποίημα του Νίκου Γκάτσου ο εφιάλτης της Περσεφόνης.

 Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα

 και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο

εκεί που ένωναν τα χέρια τους οι μύστες

κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα

τώρα καμιόνια κουβαλούν στα ναυπηγεία

 άδεια κορμιά, σιδερικά

άδεια κορμιά,σιδερικά,παιδιά κι ελάσματα

 Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης

 ποτέ μην ξαναβγείς

 στου κόσμου το μπαλκόνι

Λίγα λόγια για τον Νίκο Γκάτσο

Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε στην Ασέα Αρκαδίας από τους αγρότες Γεώργιο Γκάτσο και Βασιλική Βασιλοπούλου. Σε ηλικία πέντε ετών έμεινε ορφανός από πατέρα, ο οποίος, από τους πρώτους μετανάστες στην Αμερική, πέθανε στο πλοίο και τον πέταξαν στον Ατλαντικό.

Τέλειωσε το Δημοτικό στην Ασέα και το Γυμνάσιο στην κοντινή Τρίπολη, όπου γνώρισε τα λογοτεχνικά βιβλία, τις μεθόδους αυτοδιδασκαλίας ξένων γλωσσών, το θέατρο και τον κινηματογράφο. Έτσι, όταν το 1930 μετέβη στην Αθήνα για να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (διέκοψε μετά το δεύτερο έτος), ήξερε αρκετά καλά Αγγλικά και Γαλλικά, είχε μελετήσει τον Παλαμά, τον Σολωμό και το δημοτικό τραγούδι και παρακολουθούσε τις νεωτεριστικές τάσεις στην ποίηση της Ευρώπης.

Ο Γκάτσος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μετάφραση θεατρικών έργων, κυρίως για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου. Αφορμή υπήρξε το έργο "Ματωμένος γάμος" του Ισπανού ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, που το μετέφρασε το 1943, εκδόθηκε από τον Ίκαρο το 1945 και ανέβηκε από τον Κάρολο Κουν στο Θέατρο Τέχνης το 1948. Μετέφρασε δύο ακόμη θεατρικά έργα του Λόρκα, "Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα" (1954) και "Ο Περλιμπλίν και η Μπελίσα" (1959), και όλα μαζί με τις μεταφράσεις των ποιημάτων "Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας" και "Παραλογή του μισούπνου" από το 1990 και μετά εκδίδονται συγκεντρωμένα στον τόμο: Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, "Θέατρο και ποίηση", απόδοση Νίκου Γκάτσου. Μετέφρασε, επίσης, επτά μονόπρακτα του Τεννεσσή Ουίλλιαμς (1955-59), τη "Φουέντε Οβεχούνα" του Λόπε δε Βέγα (1959), τον "Ιώβ" του Άρτσιμπαλντ Μακ Λης (1959), τον "Πατέρα" του Αυγούστου Στρίντμπεργκ (1962), το "Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα" του Ευγένιου Ο΄Νηλ (1965) και άλλα που εκδίδονται σταδιακά από τις Εκδόσεις Πατάκη. Παράλληλα και για βιοποριστικούς λόγους συνεργάστηκε με την "Αγγλοελληνική επιθεώρηση" ως μεταφραστής και με την Ελληνική Ραδιοφωνία ως μεταφραστής, διασκευαστής και ραδιοσκηνοθέτης.

Η μεγάλη συνεισφορά του Γκάτσου, ωστόσο, είναι στο τραγούδι ως στιχουργού. Έφερε την ποίηση στον στίχο και κατάφερε να δώσει, κυρίως μέσω της συνεργασίας του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον κανόνα του ποιητικού τραγουδιού. Συνεργάστηκε, επίσης, με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Δήμο Μούτση, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Χριστόδουλο Χάλαρη, καθώς και με νεώτερους συνθέτες. Γράφοντας συνήθως πάνω στη μελωδία, με πρώτο το "Χάρτινο το φεγγαράκι", μίλησαν στις καρδιές του κόσμου πολλά μεμονωμένα τραγούδια του, καθώς κυκλοφορούσαν σε δισκάκια 45 στροφών, αλλά και ως αυτούσιοι κύκλοι όπως η "Μυθολογία" (1965), το "Ένα μεσημέρι" (1966), η "Επιστροφή" (1970), το "Σπίτι μου σπιτάκι μου" (1972), οι "Δροσουλίτες" 1975, η "Αθανασία" (1976), "Τα παράλογα" (1976), το "Ρεμπέτικο" (1983), η "Ενδεκάτη εντολή" (1985) ή οι "Αντικατοπτρισμοί" (1993). Το σύνολο του στιχουργικού του έργου βρίσκεται συγκεντρωμένο στον τόμο "Όλα τα τραγούδια" (εκδ. Πατάκη, 1999).

Ποιήματα και στίχοι του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Δανέζικα, Ισπανικά, Ιταλικά, Καταλανικά, Κορεατικά, Σουηδικά, Τουρκικά, Φινλανδικά.

Το 1987 τιμήθηκε με το Βραβείο του Δήμου Αθηναίων για το σύνολο του έργου του, ενώ το 1991 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Γραμμάτων της Βαρκελώνης για τη συμβολή του στη διάδοση της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα.

Η συνεργασία του Μάνου Χατζιδάκι με τον Νίκο Γκάτσο

Ο Μάνος Χατζιδάκις συνδέθηκε με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο δισκογραφικά και φιλικά, δημιουργώντας μια αξεπέραστη συνεργασία στο χώρο της ελληνικής δισκογραφίας. Οι δυο τους βρέθηκαν μαζί σε μια κοινή πορεία ζωής και δημιουργίας: Η συνεργασία τους ξεκίνησε με τον «Ματωμένο Γάμο» του Federico Garcia Lorka (1948) στο "Θέατρο Τέχνης" του Κάρολου Κουν και ολοκληρώθηκε με τους «Αντικατοπτρισμούς» (1993), ένα χρόνο μετά το θάνατο του «κυρίου Νίκου» και ένα χρόνο πριν τον θάνατο του Χατζιδάκι.
Ο Μάνος Χατζιδάκις μίλησε πολλές φορές κολακευτικά (ποτέ όμως υποκριτικά) και με έντονα συναισθήματα για τον Νίκο Γκάτσο. Όπως σημείωνε σε μια απ' τις αναφορές του ο Μάνος Χατζιδάκις: «Ο Νίκος Γκάτσος είναι ένας μεγάλος δάσκαλος! Μου έδωσε πολλά μαθήματα… Περί ήθους: - Μη λογοδοτείς στην Εξουσία. Θα χάσεις το ταλέντο σου. Μόνο αγνοώντας την θα 'χεις τη δύναμη να είσαι ισχυρός και χωρίς αυτήν και με το δικό σου πρόσωπο. Το ανθρώπινο…» ( «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι» , εκδόσεις «Ίκαρος» ).

Ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Νίκος Γκάτσος παρουσίασαν, εκτός από τα μεμονωμένα τραγούδια τους για το θέατρο, τον κινηματογράφο και τη δισκογραφία, εννέα πολύ σημαντικούς κύκλους τραγουδιών. Η αρχή έγινε το 1948 με τα πέντε τραγούδια τους για το «Ματωμένο Γάμο» του Λόρκα, μια ιστορική παράσταση στο «Θέατρο Τέχνης» του Κάρολου Κουν.

 Από τους μαθητές της Γ' τάξης 

 και τη δασκάλα τους κ. Αναστασία Καρβελά